От автора: моя работа является дополнением и развитием очерка «Оборона, штурм или отступление от Киева?», который я подготовил сразу после войны и представил в 1926 году в распоряжение начальника Военно-исторического бюро. Этот очерк я подготовил в виде научного ответа на вопрос Главнокомандующего о том, почему 3-я армия, оставив Киев, не атаковала Буденного. Я более глубоко остановился на этом важнейшем вопросе, проливая новый свет на оперативное мышление маршала Пилсудского и позволяя предположить, как развивалась бы «Киевская экспедиция», если бы его мысли были воплощены в жизнь. Кроме того, я учел пожелание издателя не ограничиваться изложением только военных вопросов, но и — насколько это возможно — показать их связь с вопросами государственными, касающимися ведения войны и отражающими политические взгляды мира на те вопросы в Восточной Европе, которых мы коснулись мечом в 1920 году.

Я назвал свою книгу «Киевская экспедиция 1920 года».

Это название содержит целых две исторические и оперативные неточности. Эта «экспедиция» — военная операция со стратегической целью разгромить 12-ю советскую армию, а затем конную армию Буденного, и это не «киевская», а «украинская» операция, поскольку она проходила между реками Буг и Днепр, а не только под Киевом. Я смирился с этими неточностями, чтобы иметь возможность использовать название, которое уже утвердилось в Польше и создало вокруг себя особую военно-политическую атмосферу, требующую полного разъяснения во имя исторической правды.

ZE WSTĘPU: Rozprawa moja to uzupełnienie i rozpracowanie szkicu p. t. „Obrona, natarcie czy odwrót z Kijowa?“ opracowanego przeze mnie bezpośrednio po zakończeniu wojny i złożonego w roku 1926 do dyspozycji Szefa Wojskowego Biura Historycznego. Szkic ten opracowałem w formie repliki naukowej na okazyjne zapytanie Wodza Naczelnego, dlaczego 3. armia wychodząc z Kijowa — nie zaatakowała Budiennego. Kapitalny ten problemat, rzucający nowe światło na sposób operacyjnego myślenia Marszałka Piłsudskiego, pozwalający wnioskować jak „Wyprawa Kijowska“ byłaby się rozwinęła, gdyby myśl Wodza stała się czynem — rozwinąłem głębiej, aby zapoznać z nim szersze koła czytelników. Poza tym uwzględniłem życzenie wydawcy, aby nie ograniczyć się jedynie do przedstawienia spraw wojskowych, ale, o ile możliwe, wykazać ich związek ze sprawami państwowymi, dotyczącymi prowadzenia wojny i politycznie odzwierciadlającymi zapatrywanie świata na te zagadnienia wschodu Europy, których w roku 1920 mieczem dotykaliśmy.

Książce swej nadałem tytuł: „Wyprawa Kijowska w 1920 roku».

Tytuł ten zawiera aż dwie historyczne i operacyjne nieścisłości. Owa „wyprawa» to operacja wojenna ze strategicznym celem pobicia XII armii sowieckiej a następnie armii konnej Budiennego, i operacja nie „Kijowska” a „Ukraińska”, gdyż rozgrywająca się między Bugiem a Dnieprem, a nie tylko koło Kijowa. Pogodziłem się z tymi nieścisłościami, aby móc przyjąć tytuł, który się już w Polsce zadomowił i utworzył wokół siebie specyficzną atmosferę wojskową i polityczną, wymagającą w imię prawdy historycznej pełnego wyjaśnienia.

Gen. Tadeusz Kutrzeba.